آموزش صفحه آرایی کتاب و مجلات

اصطلاح صفحه آرایی در فارسی امروز معادل واژه «  لی اوت » در انگلیسی و«  میرانپاژ » در زبان فرانسوی است .  صفحه آرایی در کاربردی عام ، در تمام آثار گرافیکی دارای نوشتار و واژه حضور دارد و گاهی مفهوم مشترک با واژه دیزاین (design) پیدا می کند که در هنر گرافیک اهمیت بسیار دارد .

هرگاه منظورمان از صفحه آرایی به صورت خاص باشد ، منظور صفحه آرایی کتاب و روزنامه و مجله و غیره است .

تاریخچه

گرافیک در شکل امروزی آن ، پس از انقلاب صنعتی ، یعنی اواخر قرن هیجدهم به ظهور رسید و قبل از آن این اصطلاح خاص طرح های خطی بود . لازم به ذکر است که صفحه آرایی ، امروزه ، شاخه مهمی از گرافیک است که کاربردهای گوناگونی دارد ، بخش وسیعی از مفهوم کلی و پراهمیت « دیزاین » را در گرافیک تشکیل می دهد ، و در گرافیک معاصر دنیا ساختار و کلیت یک اثر گرافیکی را ارزش می بخشد .

هدف کلی از ارایه مطالبی که ذکر خواهد شد ، کسب مهارت در صفحه آرایی مجله و روزنامه است .

فصل اول ( کلیات صفحه آرایی مجله )

مقدمه :

در تعریف مجله بنابر فرهنگ فارسی معین گفته شده ، مجموعه ای که بطور مرتب منتشر می شود و شامل مقالاتی در موضوعی واحد و یا در موضوعات مختلف است و در توضیح دقیق تر از مجله چنین است : مجله به مدرکی جلد شده و ادواری گفته می شود که بطور منظم و با فاصله انتشار مرتب و تحت شماره ردیف و دوره و تاریخ معین در زمینه های گوناگون ( اجتماعی ، سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی ، ادبی ، دینی و نظایر آنها ) بیش از دو بار در سال منتشر شود و در تهیه مطالب ان بیش از یک نفر مشارکت داشته باشند و نیز دارای بیش از یک مقاله باشد .

- وجوه تمایز جله با روزنامه :

1- موضوع مجله معمولا تخصصی است و مخاطبان خاص دارد ولی مخاطبان روزنامه ها بطور کلی عموم مردم اند و مختص گروه خاصی نیست . 2- قطع مجله معمولا از روزنامه کوچک تر است و شیرازه و نوعی صحافی دارد ولی ورق های روزنامه را بدون دوخت لابه لای هم می گذارند . 3-تاریخ مصرف مجله نیز با روزنامه تفاوت دارد : مجله فقط برای یک روز ارزشمند نیست ؛ آن را نگاه می دارند و از بعضی انواع آن که بصورت مرجع درآمده اند مدتها  استفاده می شود و مین علت بر قطع و نوع صحافی آن اثر می گذارد .

- تعریف صفحه آرایی مجله و هدف از آن :

صفحه آرایی مجله عبارتست از ایجاد نظم و روابط منطقی و موزون بین عناصر نوشتاری و تصویری و فضاهای خالی در دو صفحه مقابل هم مجله با هدف تسهیل خواندن و ترغیب خواننده به ادامه خواندن از طریق ایجاد زیبایی و نوآوری و خلاقیت .

- شکل ثابت جلد مجله :

عامل اصلی تعیین کنده قطع مجله و شکل صفحات و چگونگی صفحه آرایی و شخصیت و روحیه بصری جلد ، محتوا و  ویژگی کلی مجله و سلیقه مخاطب است .  جلد مجله دو نقش اصلی را ایفا می کند : 1 – محافظت از صفحات داخل مجله  2 – ترغیب خواننده به خواندن مجله  و لازم به توضیح است که جلد شماره های مختلف یک مجله باید روحیه بصری ثابت و در عینحال ویژگی های خاصی را داشته باشد .

- یونیفرم و اونیفرم : ساختار کلی بصری جلد ،که در همه شماره ها ثابت می ماند ، به انگلیسی یونیفورم و به فرانسوی اونیفورم گفته می شود .ساختارکلی بصری جلد باید بدیع و مناسب ماهیت کلی مجله باشد . در برخی مجله ها که سر لوحه با خطوط سنتی عینا و بدون هیچ ابداع و تغییری خوشنویسی می شود یونیفورم وظیفه دارد که فضای جلد را روز آمد کند و آن را با روح زمانه هماهنگ سازد .

از موارد مهمی که باید در طراحی جلد مورد توجه قرار داد به شرح زیر است :

طراح مجله باید به سلیقه مخاطبان مجله از نظر بصری آشنا باشد و مجموعه عناصر بصری جلد را به طریقی طراحی کند که در میان چندین جلد دیگر در روزنامه فروشی ها جلوه کند و میل به دیدن صفحات و توجه به محتوای مجله را در بیننده برانگیزد .

همچنین قابل ذکر است که اگر روی جلد صورت انسان یا چهره حیوانی باشد جهت نگاه او باید به طرف درون مجله ، یعنی سمت تورق آن ، قرار گیرد و بطور کلی جهت تصویر یا عکس روی جلد باید به سمت مخالف عطف باشد . سرلوحه غالبا بالای جلد مجله قرار می گیرد ولی برای خلاقیت و نوجویی می توان آن را در قسمتهای دیگر نیز قرار داد و با در نظر گرفتن اینکه مجموع عناصر بصری روی جلد را به خوبی و با موفقیت سامان داده باشد . برای راحتی گفتگو درباره جلد مجله با لیتو گرافی و چاپخانه و سردبیر ( روی جلد را در اصطلاح صفحه یک جلد و پشت آن را صفحه دو جلد و ادامه صفحه اخیر را صفحه سه جلد و صفحه پشت آن را که در امتداد صفحه یک جلد است ، صفحه چهار جلد می نامند . یونیفورم جلد گاهی فقط یک صفحه جلد را در بر می گیرد و در صفحه چهار جلد از تبلیغات برای پر کردن صفحه استفاده می شود . در بسیاری از موارد می توان هم صفحه یک و هم صفحه چهار جلد را به یونیفورم اختصاص داد و این دو صفحه را از نظر بصری به هم ربط داد تا ، مانند یک تابلو ، هر دو یک فضای بصری واحد را ایجاد کنند .

- قطع مجله :

عوامل تعیین قطع عبارتند از الف ) جنبه های اقتصادی و حداقل بودن دور ریز کاغذ  ب) حس کلی حاصل از مشاهده قطع نسبت به موضوع مجله و مخاطبان آن .

قطع بیشتر مجله ها رحلی یعنی حدود 21*28.5 سانتی متر است که به اندازه استاندارد A4  نیز نزدیک است. این قطع بسیار کاربردی و منطقی است . می توان گفت که جلد مجله به دو عامل حسی و اقتصادی بستگی دارد .جلد مجله از نظر حسی باید مناسب موضوع مجله و مخاطبان آن باشد و از نظر اقتصادی در مقایسه با کاغذهای موجود در بازار ، دور ریز نداشته باشد و برای تکثیر ، ارسال مطلبی به راه دور ، قرار گیری در کیف و زونکن و غیره حداکثر بهرهوری را داشته باشد .

- گرید (پایه کار ) :

ساختار صفحه آرایی مجله ، یعنی نظام بصری آن ، با شبکه ای از خطوط به نام گرید (grid  )یا پایه کار شخص می شود که عبارت است از قانونمند کردن و تعیین عواملی مانند طول سطرها و فاصله آن ها از یکدیگر ، فاصله متن از لبه های کاغذ و عطف ، فاصله ستون های حروف از یکدیگر و مواردی از این قبیل .

گرید باید برای استفاده از عناصر بصری متفاوتی مانند حروف متن ، عنوان های فرعی و عنوان های اصلی ، تصاویر ، تصویر سازی ها و ریز نقش ها مناسب باشد و الگوی از پیش تععین شده ای ندارد و باید برای هر مجله ای جداگانه طراحی شود . پایه کار بین نوشته ها و تصاویر رابطه ای موزون و منظم و چشم نواز برقرار می کند  و امکان ظهور خلاقیت های منطقی را فراهم می کند . پراکندگی عناصر بصری را به تجمع تبدیل می کند و بین صفحات مختلف مجله ارتباط و تناسب لازم را برقرار می کند و از اتلاف وقت جلوگیری می کند .

پایه کار مجلات باید به صورت دو صفحه مقابل هم طراحی شود و صفحات دو و سه و چهار ستونی همه در یک گرید لحاظ می شوند .

 انواع تقسیم بندی ستونی و کاربرد آنها

 

 

- جای سر صفحه و شماره صفحه نیز باید در گرید مشخص شود که معمولا در نیمه صفحه رو به عطف واقع نمی شود تا بتوان با ورق زدن سریع با استفاده از فهرست هر مقاله را پیدا کرد .

( پایان فصل یک )