آموزش صفحه آرایی کتاب و مجلات

فصل دوم ( مراحل قبل از صفحه آرایی )

هر مجله ، دسته هایی کاغذی در ا ندازه A4 یا حدود آن از جنس کاغذی ارزان قیمت چاپ می کند روی صفحات این کاغذ خطوط افقی با فاصله حدود دو سانتی متر به صورت خط چین یا خط ممتد نازک و سرلوحه نشریه در اندازه ای کوچک در بالای صفحه معمولا دیده می شود و پشت این صفحات خالی و سفید می ماند . استاندارد تعداد سطرها در این صفحات سیزده سطر است ، ولی گاهی تا پانزده و شانزده سطر هم تهیه می شوند . در هر حال ، فاصله سطرها اگر بیش از حد کم باشد ، فضای کافی برای غلط گیری و ویرایش و تعیین حروف باقی نمی ماند . در این کاغذ ها هم مقالات تالیفی و هم ترجمه شده درج می شود و به این ترتیب ، نظم مناسبی بر مراحل تالیف ،ترجمه ، ویرایش، تعیین حروف و حروفچینی حاکم می شود.

نویسندگان مقالات و مترجمان ملزم می شوند که برای مجله فقط روی این کاغذ بنویسند . پس از داوری و تایید مطلب توسط سردبیر یا شورای نویسندگان ، نخستین مرحله ویرایش انجام می شود .

تمام مقالات داقل به ویرایش زبانی نیاز دارند و بعضی از مقالات به تشخیص سردبیر به ویرایش تخصصی یا محتوایی نیاز دارند که شخص با تجربه و آگاه در حیطه موضوع مقاله آن را از لحاظ صحت و مفهوم بودن موارد مطرح شده بازبینی می کند .

(mark up)

پس از ویرایش محتوایی و زبانی ، گام بعدی تعیین حروف مطالب مجله است که اصطلاحا به آن مارک آپ می گویند .

تعیین حروف مطالب

دراولین شماره هر مجله که معمولا شماره صفر نامیده می شود و حالتی آزمایشی است و مواردی مانند نوع حروف متن و اندازه آن ها و نوع حروف عنوان اصلی و اندازه آن ها را تعیین می کنند بقیه شماره ها ی مجله ثابت می ماند . این انتخاب ها با پیشنهاد صفحه آرا و تایید سردبیر یا شورای نویسندگان صورت می گیرد . بعضی مجله ها که مخاطبانی ویژه دارند ممکن است برای ارضای روحیه نوجویی و پرهیز از قاعده مندی ، این گونه نباشند و موارد ذکر شده بالا در هر شماره تغیر کند .صفحه آرا هنگام نخستین بار تعیین حروف مجله باید به مخاطبان مجله توجه داشته باشد و همین طور شخصیت کلی مجله و موضوع و محتوای آن .تاثیر بصری حروف به عوامل مختلفی مربوط است که بکی از مهم ترین آن ها اندازه ضخامت حروف است . حروف هرچه ضخیم تر باشند انرژی بیشتری دارندو منتقل می کنند .درفضاهای داخلی حروف سیاه (bold  ) سفیدی کمتری داریم و وزن حسی حروف نسبت به فضای قرار گرفته در آن زیاد است . در حروف نازک ( light ) فضاهای داخلی سفید بیشتر است و وزن حسی حروف نسبت به فضای قرار گرفته در آن کم است .

سطرها وقتی به صورت منظم زیر هم قرار می گیرند ، ستونها را می سازند . ستونها مانند جعبه هایی عمودی با کلمات پر می شوند . حروف ریزتر در ستون هایی با عرض کمتر و حروف درشتر در ستون هایی با عرض بیشتر قرار می گیرند . مهمترین عامل برای تعیین طول سطر راحتی خواننده برای مطالعه مجله است و صفحه آرا برای تعیین طول سطر و اندازه حروف باید این موضوع را در نظر داشته باشد که برای خواندن مجله آن را درفاصله بیست و پنج تا سی و پنج سانتی چشم قرار می دهند . سطر مناسب برای مجله باید حداقل شامل پنج کلمه باشد .

با استفاده از اندازه حروف ، در حکم عاملی مشخص کننده ، اهمیت نسبی مطالب را می توان با یک نگاه و به صورت بصری به خواننده القا کرد . عوامل دیگری مانند اندازه طول سطرها نیز در این موضوع موثر است برای مثال ، در مجله ای که مطالب سنگین و فلسفی دارد ،طول سطرها نباید چندان کوتاه باشد ، زیرا با روحیه و شخصیت چنین مجله ای هماهنگ نیست و بر عکس در مطالبی مانند اخبار کوتاه یا مجلاتی که می خواهند سریع اطلاعاتی را به مخاطب منتقل کنند ، طول سطرها باید کوتاه در نظر گرفته شود .

در صفحاتی که حسی از شلوغی را می خواهیم به خواننده القا کنیم ، ستون ها را باریک می گیریم و صفحه را به چهار یا پنج ستون تقسیم می کنیم و بر عکس برای تداعی آرامش و متانت بیشتر طول سطرستونها را بیشتر می گیریم . در نظر داشته باشیم طول طولانی ترین سطرها بیش تر از سیزده یا چهارده سانتی متر نباشد .

نمونه اول

پس از تعیین حروف و حروف چینی ، از اولین نمونه حروفچینی بایستی نسخه ای چاپی تهیه شود که اصطلاحا نمونه ( proof ) یا نسخه چاپی ( print) نامیده می شود . این نمونه « نمونه اول » نامیده می شود .

تصحیح نمونه اول حروفچینی شده ، که نمونه خوانی نامبده می شود ، کاری دو نفره است و بدین گونه است که برای دستیابی به نتیجه بهتر ، دستیار نمونه خوان خبر را با صدای بلند برای نمونه خوان بخواند تا او برنمونه تمرکز و غلط ها را بگیرد .

در تصحیح نمونه اول و بطور کلی در صنعت نشر برای سرعت عمل از تعدادی علامت برای بیان مطلبی استفاده می شود که برخی از مهمترین آن ها به این شرح است :

- کشیدن خط دور کلمه یا عبارت به معنی خذف آن است .

- علامت        یا       به معنی کم شدن فاصله در جهت افقی و عمودی یعنی در سطر و ستون است و وقتی از آن استفاده می شود که بخواهند فاصله بین دو کلمه مجاور یکدیگر یا اجزای یک کلمه در سطر یا فاصله بین سطری با سطر یا مطلب بالای آن کم شود .

- وقتی زیر کلمه ای خط ممتدی کشیده می شود ، یعنی آن کلمه باید با حروف سیاه حروفچینی شود .

- وقتی خط مواج (www  ) زیر کلمه ای کشیده شده باشد یعنی آن کلمه باید با حروف مایل یا به اصطلاح ایرا نیک (در متن لاتین ایتالیک ) چیده شود .

- اگر خط ممتد و مواج با هم ( www ) زیر کلمه ای کشیده شوند یعنی آن کلمه باید سیاه و ایرانیک چیده شود .

پس از تصحیح نمونه اول باید اصلاحات آن انجام شود . معمولا در متن هایی که نمونه اول کم غلط باشد ، نمونه دوم حروفچینی نهایی است و اگر نمونه اول غلط های بسیار داشته باشد ممکن است علاوه بر نمونه دوم ، نمونه دیگری نیز برای بازبینی نهایی ضروری شود . پس از بی غلط بودن متن مجله و بازبینی نهایی آن ، می توان مرحله صفحه آرایی را آغاز کرد .

تمرین فصل دوم

سوال ) بررسی کنید که آیا تمام حروفی که اندازه آنها مشخص و مثلا سیزده نازک است ، در قلم های مختلف مانند : نازنین و لوتوس و زر و .......دقیقا به یک اندازه اند ؟ توضیح دهید .

پاسخ ) خیر . دقیقا به یک اندازه نیستند . مثلا یک کلمه مشخص با اندازه سیزده نازک در فونت زر کمی از لحاظ عرض بزرگتر است نسبت به همان کلمه با فونت نازنین .

( پایان فصل دو )